Σύνδεσμος αναμετάδοσης ομιλίας: https://us02web.zoom.us/j/81092776058?pwd=Uy9rQnNPVzY2QU5rS3VPc3E2NitFdz09
Ομιλητές:
α. Δρ Γιώργος Αναστασόπουλος. Κοινωνικός Επιστήμονας, Ιστορικός Ανθρωπολόγος
Θέμα: “Η ώρα της Συνείδησης για την Ανθρωπότητα και την Επιστήμη”
Τι είναι η Συνείδηση; Πως απαντάει η επιστήμη; Ποιος είναι ο ρόλος της πνευματικότητας; Υπάρχει Συνείδηση στο Σύμπαν; Προσεγγίσεις και ερωτήματα γύρω από τη νεότερη επιστήμη, που έρχεται να αλλάξει συθέμελα τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Με την ελπίδα ότι αυτό θα συμβεί πριν την καταστροφή.
β. Καθηγητής Θανάσης Ντινόπουλος, Κτηνιατρική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Θέμα: “Συνείδηση και ελεύθερη βούληση”
Πώς είναι δυνατόν η συνείδηση να δημιουργείται από ένα κομμάτι ζελατινώδους, σχεδόν, μάζας που βρίσκεται μέσα στο κύτος του εγκεφαλικού κρανίου; Το πρόβλημα του νου (ή της ψυχής) και της ύλης θεωρείται μείζον επί χιλιετίες. Η συνείδηση είναι, πράγματι, το πιο προφανές και ταυτόχρονα το πιο μυστηριώδες γνώρισμα της νόησής μας. Η συνείδηση είναι αναδυόμενη ιδιότητα. Μία ιδιότητα ενός πράγματος (του εγκεφάλου) που αποτελείται από μέρη (τους νευρώνες) είναι αναδυόμενη αν δεν έχει νόημα όταν αποδίδεται σε κάποιο από τα μέρη του. Η συνείδηση δεν οφείλεται μόνο στον τεράστιο αριθμό των επιμέρους νευρώνων, αλλά και στο τεράστιο πλούτο και την ιδιαιτερότητα των νευρωνικών διασυνδέσεων.
Ωστόσο, δεν αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση του εγκεφάλου μας ως διασυνδέσεις μεταξύ των νευρώνων ή ως νευρωνικές εκφορτίσεις, αλλά ως έννοιες που τις αρθρώνουμε σε λέξεις. Δεν βλέπουμε τον εγκέφαλό μας ως συνονθύλευμα νευρώνων, αλλά μάλλον ως δεξαμενή πεποιθήσεων, αισθημάτων και ιδεών. Η στενή αλληλεπίδραση των τριών στοιχείων, εγκέφαλος, σώμα, περιβάλλον, καθορίζει τη μορφή και την υφή της ενσυνείδητης εμπειρίας. Η συνείδηση, τελικά, είναι η διεργασία δημιουργίας ενός εαυτού σε ορισμένο επίπεδο, από μη νοητικές και μη συνειδητές δραστηριότητες που συγχωνεύονται σε ένα άλλο επίπεδο . Ο εγκέφαλος δεν γνωρίζει ότι δρώντας με τον τρόπο που δρα δημιουργεί εμάς˙ και όμως εμείς υπάρχουμε, αναδυόμενοι από την ξέφρενη δραστηριότητά του σχεδόν ως εκ θαύματος. Όταν ένα εργαλείο λειτουργεί αφήνει να εξαφανιστεί το υλικό από το οποίο έχει κατασκευαστεί.
Δεν φαίνεται να υπάρχει μια συγκεκριμένη περιοχή ούτε μια συγκεκριμένη λειτουργία που να δημιουργεί τη συνείδηση (αν και το ανιόν ενεργοποιητικό σύστημα, οι θαλαμοφλοιικές συνδέσεις και ο προμετωπιαίος φλοιός παίζουν ξεχωριστό ρόλο). Η συνείδηση μάλλον σχηματοποιείται από πολλές επιμέρους λειτουργίες ή χαρακτηριστικά. Η αντίληψη και η μνήμη αποτελούν το υπόστρωμα και τον «υπηρέτη» της συνείδησης, που συγκροτεί το Εγώ μας, το οποίο υπάρχει στον χώρο και έχει διάρκεια στον χρόνο. Άλλα βασικά χαρακτηριστικά της συνείδησης είναι η ικανότητα δημιουργίας εννοιών, η προσοχή, το σωματικό Εγώ, το συναίσθημα, η ενσυναίσθηση και η γλώσσα.
Παραδοσιακά, τα γονίδια θεωρούνται τα στοιχεία εκείνα που προλέγουν τη μοίρα μας. Ωστόσο, ο εγκέφαλος δεν είναι μόνο τα γονίδιά μας. Ο εγκέφαλος διαμορφώνεται σε σημαντικό βαθμό από το περιβάλλον: την παιδεία, τον πολιτισμό, τους κοινωνικούς κανόνες, τις ασθένειες και την τύχη. Επομένως αν πρέπει να αναζητήσουμε σήμερα την ύπαρξη ή μη ελεύθερης βούλησης πρέπει να την αναζητήσουμε στον εγκέφαλο. Είναι ο εγκέφαλος αιτιοκρατικό, ντετερμινιστικό όργανο ή όχι; Αν είμαστε όντα προκαθορισμένα από τους φυσικούς νόμους, η ακλόνητη πεποίθηση ότι είμαστε ελεύθεροι να αποφασίζουμε για τις πράξεις μας μήπως είναι ψευδαίσθηση; Από πολλά δεδομένα γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος είναι, πράγματι, σε μεγάλο βαθμό αυτόματο που παίρνει αποφάσεις και δρα πριν καν αποκτήσουμε συνείδηση για αυτές. Ο εγκέφαλος λειτουργεί πολύ αργά, και για τον λόγο αυτό πρέπει να έχει έτοιμες αποκρίσεις στις προκλήσεις του περιβάλλοντος. Ωστόσο, υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ της ύπαρξης ελεύθερης βούλησης. Η ύπαρξή μας είναι απροσδιόριστη, δεν είναι ούτε εντελώς ελεύθερη ούτε εντελώς προκαθορισμένη. Ο εγκέφαλος είναι γεμάτος περιορισμούς αλλά έχουμε («εμείς» με τον εγκέφαλό μας…) τη δυνατότητα να καθορίζουμε σε μεγάλο βαθμό την πορεία μας, πάντοτε μέσα στα πλαίσια που καθορίζονται από τους φυσικούς νόμους. Κατά έναν μυστήριο τρόπο, ενώ η ζωή υπόκειται στους φυσικούς νόμους, «εμείς» δεν είμαστε εντελώς δέσμιοι της βιολογίας μας. Ίσως να έχουμε ακόμη και ελεύθερη βούληση…
Συντονίζει: Σταυρούλα Διαμαντή
